Nerimanov 19 mart 1925-ci ilde Moskvada vefat edir ve Şerqde tek, ümumi sosializm tarixinde sayılan insanlardandır ki, ele hörmet ve leyaqete sahib olub ki, onu düz Leninin yanındaca defn etdiler.
Nerimanov mene göre bütünlükde tariximizin en böyük ziyalı siyasi xadimlerindendir. Ona göre ki, o ilk növbede elm xadimi, hekim, filosof ve maarifçidir.
Nerimanov bizim tarixin en böyük maarifçi siyasi-felsefi realist ideoloqu olmuşdur.
Nerimanov beşeri ideyaları, heqiqi sosializmi ve onun bizim qarışıq, tefekkürde geri qalmış coğrafiyamızda tetbiqinin en rasional variantlarını öne sürmüş şexs olmuşdur.
Meselen, bir örnek verim:
Bolşevik hakimiyyeti Azerbaycanda qurulanda marksist ideologiyanın tetbiqi beyinlerde zeruri olmuşdu. Marks-Lenin felsefi materializminin yüziller boyu bizim cemiyyetde kök salmış din ve mental zehni hakimiyyet, deyer ve düşüncelerle üst-üste düşmeyen çox toqquşmaları vardı. Hetta demek olardı ki, ortaq nizamlana bilmeyecek ekser nüanslar vardı ve bunun kütleye birbaşa tetbiqi insanların sosializme qarşı nifret, yanlış anlaşılma ve hetta silah çekmesine bele sebeb olurdu.
Bolşevikler müeyyen zaman telesik metodlarla daha çevik deyişiklikleri isteyir ve lokal situasiyanı ekser hallarda nezere almaqdan qaçırdılar. Ancaq Nerimanov Şerqde qurulacaq sosializmin onsuz da bir dayağının, üst-üste düşen bir çox prinsiplerin islamda olduğunu da qeyd ederek, material ateizmin keskin tetbiqinin gelecek sosial-iqtisadi düzende, mental, psixoloji idareetmede ciddi fesadların töredeceyini qeyd edirdi. Bu menada Nerimanov sosializmin çalarlarını yumşaq metodlarla reformist islam modeli çerçivesinde tetbiqinin terefdarı idi. Bunun üçün esas şert periodik formada, telesmeden edilecek maarifçilik idi.
Nerimanov yüz illerdir beline zencir vuranları aniden deyişdirmeyin mümkün olmadığını qeyd edir ve onları pille-pille, nesil deyişikliyi çerçivesinde, elmi-maarifçi, mentiqi dünyagörüşü formalaşdırmaqla bu cehaletden qurtarmağı ön görürdü.
Nerimanov

[1] 2 >>