Xelil bey Xasmemmedov (1873-1947)

Azerbaycan Xalq Cümhuriyyetinin görkemli siyasi ve dövlet xadimlerinden biri. Gencede "Türk Edemi-Merkeziyyet partiyasının yaradıcılarından biri.

Xelil bey Hacıbaba oğlu Xasmemmedov 1873-cü il, oktyabr ayının 25-de Gencede anadan olub. Gence klassik gimnaziyasında orta tehsil almışdır. 1895-ci ilde Moskva Universitetinin hüquq fakültesini bitirib. Yekaterinodar (indiki Krasnodar) ve Yelizavetpol (Gence) daire mehkemelerinde işlemişdir. "İttifaqi-müslimin" teşkilatının din ve hüquq komissiyalarının üzvü olmuşdur. 1907-ci ilde Yelizavetpol quberniyasından 2-ci Dövlet dumasına deputat seçilmişdir. Xelil bey Xasmemmedov Feteli xan Xoyski ile birlikde Dumanın milli-dini beraberlik komissiyasının, Dumanın ikinci şöbesinin ve beş komissiyasının üzvü olmuş, xalq azadlığı partiyasını temsil etmişdir. Özlerini "solların genc tatar partiyasına" aid eden Xoyski ve Xasmemmedov fraksiyanın proqramını "Varlılar ve zadeganlar üçün" nezerde tutulduğundan, tam şekilde qebul etmirdiler. Xasmemmedov Dumanın müselman fraksiyasının iclasında amnistiya meselesini qaldırmış ve onun qanunvericilik yolu ile keçirilmesini teklif etmişdi. 3-cü Dövlet dumasında (1907-12-ci iller) Xasmemmedov Azerbaycanı temsil eden yegane deputat idi. O, Dumanın imperatora müraciet hazırlanması, sorğular, köçürme işi, mehkeme islahatı üzre komissiyalannın üzvü idi. Xelil bey Xasmemmedov Qafqaz müselmanlarının menafeyini müdafie ederek Duma deputatlarına beyan etmişdi ki, "dövletimizin siyasi quruluşunun bu ve ya başqa ciir adlanması qetiyyen vacib deyil, bu siyasi quruluşun telebatımızı, isteklerimizi yerine yetirmeye qadir olan mezmunu bizim üçün daha vacibdir”. Xasmemmedov Dumanın iki illik fealiyyeti dövründe müselmanların hüquqlarının imperiyanın esas ehalisi ile beraberleşdirilmesi, onların maariflenmesi, rifahının yükseldilmesi üçün heç bir iş görülmediyini Duma üzvlerinin nezerine çatdırmış, kendlilerin torpaq azlığından eziyyet çekdiyini

[1] 2 3 4 >>