qehreman millet olduqları halda, bu gün Qafqaz dağlarında, Krım bağlarında, Kazan çöllerinde ve Orta Asiya ovalıqlarında, atalarımızın müllkü olan öz vetenimizde, öz torpaqlarımızda öz ehtiyaclarımızı bildirmeye imkanımız qalmamışdır". Topçubaşov Rusiya müselmanlarının sonrakı qurultaylarının da keçirilmesinde müstesna rol oynamışdı. Rusiya müselmanlarının 1906-cı il yanvarın 13-23-de Peterburqda keçirilen 2-ci qurultayı Elimerdan bey Topçubaşov terefinden hazırlanmış "Ümumrusiya Müselmanları ittifaqı" partiyasının nizamname ve proqram layihelerini beyendi, tekmilleşdirilmek şerti ile, qebul üçün növbeti qurultaya teqdim olunmasını tövsiyye etdi. 1906-cı il avqustun 15-21-de Nijni Novqorodda keçirilen 3-cü qurultayda "Ümumrusiya Müselmanları İttifaq”ının proqramı qebul olunmuş, E.Topçubaşov partiyanın sedri seçilmişdi. Bununla bağlı qurultayda çıxış eden E.Topçubaşov demişdi: "Ey möminler, ey qardaşlar. Men bu gün o qeder memnun oldum ki, bu memnuniyyetimi size heç bir dille terif ede bilmirem. Men bu günü heç vaxt unutmayacağam. Bu günün inden bele Ümumrusiya müselmanları üçün milli bayram günü olacağı şübhesizdir".

Bakı quberniyasından I Dövlet Dumasına deputat seçilen (1906) E.Topçubaşovun teşebbüsü ile Dumada müselman fraksiyası yaradılmışdı. Topçubaşov hem fraksiyanın sedri, hem de 7 neferlik büro üzvünden biri idi. Dumadakı fealliyyeti dövründe çarizmin ucqarlarda yeritdiyi milli ayrı-seçkilik siyasetini keskin tenqid etmişdi. Aqrar komissiyanın meruzesinin müzakiresinde iştirak eden E.Topçubaşov komissiyanın melumatının geniş şekilde neşr olunmasını zeruri sayır ve bir "ucqarlı", "qafqazlı" kimi teklif edirdi ki, melumat tekce dövlet dilinde deyil, hem de, imkan daxilinde, "yerli dillere" de tercüme olunub derc edilsin. O deyirdi: "Bütün Rusiya tebeelerinin hüquq beraberliyi, vicdan azadlığı, söz azadlığı, şexsiyyetin toxunulmazlığı, kendlilere torpaq verilmesi kimi meselelerin işlenib hazırlanmasında, bu qebilden olan ümumi dövlet meselelerinde milli

<< 1 [2] 3 4 ... 9 >>