xarakterli heç bir meseleye yol verile bilmez. Rusiyanın bütün xalqlarının menafeleri buna yol vermir, dövrün bütün şeraiti bunun eleyhinedir".

Dumanın müselman fraksiyasının, o cümleden Azerbaycan deputatlarının siyasi amalı E.Topçubaşovun "Müselman parlament fraksiyası" meqalesinde deqiq ifade olunmuşdu: "Müselman proqramı ciddi suretde konstitusiya esasları üzerinde dayanaraq, torpaqların millileşdirilmesi, din meselelerinde tam muxtariyyet, bütün imperiya erazisinde özünü idare eden kiçik vahidlerin ve vilayet meclislerinin tesis edilmesi ile yerlerde geniş muxtar idareçilik prinsipini ireli sürür". E.Topçubaşov Dumanın buraxılmasına etiraz eden deputatların Vıborq müracietnamesini imzaladığına göre üç ay hebs cezasına mehkum olunmuş, Dumaya seçilmek hüququndan mehrum edilmiş, "Kaspi" qezetine rehberlikden uzaqlaşdırılmış, Bakı Şeher Duması üzvlüyünden çıxarılmışdı. Buna baxmayaraq, E.Topçubaşov II Dövlet Duması Müselman fraksiyasının emeli işlerinde xüsusi feallıq gösterirdi. O, defelerle Peterburqa getmiş, bezen ise müselman parlament fraksiyası ve Ümumrusiya Müselman İttifaqı Merkezi Komitesi üzvlerinin Dumada müzakireye çıxarılan qanun layiheleri, hemçinin sorğular üzre fraksiyanın ümumi mövqeyini işleyib hazırlayan iclaslarına sedrlik etmişdi. Dövlet Dumasının müselman deputatları ve "İttifaqi-müslimin" partiyasının üzvleri Topçubaşovun fealiyyetini davam etdirmesi üçün Moskvada "Daimi temsilçilik" bürosu açmışdılar. Moskvada Elimerdan beyin rehberliyi ile tez-tez toplantılar keçirilmiş müxtelif meseleler, o cümleden "Torpaq islahatı" meselesi müzakire olunmuş, onun hüquq elmleri sahesinde bilik ve tecrübesinden geniş istifade edilmişdir. Rusiya müselmanlarının diger görkemli şexsiyyeti, Baxçasarayda (Krım) çıxan "Tercüman" qezetinin naşiri ve redaktoru İsmayıl bey Qaspiralı 1908-ci il aprelin 11-de Topçubaşova yazdığı mektubda onun fealiyyetini yüksek qiymetlendirmişdir: ''Ezizim Merdan! Her şeyden evvel, sen Peterburqda qalmalısan... kütbeyinler ve

<< 1 2 [3] 4 5 ... 9 >>