Şah I Tehmasib (1514-1576)

Azerbaycan Sefeviler dövletinin qurucusu I Şah İsmayılın böyük oğlu ve ikinci Sefevi şahı.

Azerbaycan Sefeviler dövletinin qurucusu I Şah İsmayılın böyük oğlu Tehmasib 22 fevral 1514-cü ilde (hicri 919-cu il, zilhicce ayının 26-sı) İsfahan yaxınlığındakı Şahabad kendinde anadan olmuş ve 14 may 1576-cı ilde (hicri 984-cü il, sefer ayının 15-i) Qezvinde vefat etmişdir. I Tehmasib Sefevi şahları içerisinde en uzun müddetde - 52 il (güneş teqvimi ile) hökmranlıq sürmüşdür. Vefatından sonra yazılmış Sefevi menbelerinde I Şah Tehmasibe “Xaqan-i cennetmekan” (cennetmekan xaqan) ve “Şah-i cennetmekan” (cennetmekan şah) adları ile de müraciet olunurdu.

I Şah İsmayıl 1516-ci ilde Tehmasib Mirzeni formal olaraq Xorasana hakim teyin etdi ve onun lelesi Emir xan Mosullu Türkman oldu. Taxt-tac varisi olan şahzadelerin eyalet hakimliyine teyin edilmesi Türk sülale enenelerine uyğun idi. Amerikan tarixçisi Kolin Miçel Şah İsmayılın bu qerarının dövletin yaradılışından etibaren dövletin merkezi ve eyalet idareçilik aparatında mühüm mövqeye sahib olan Şamlı tayfasına mensub olan emirlerin güclenmesinin qarşısını almaq meqsedi daşıdığını qeyd edir. Emir Qiyaseddin ise şahzadeye sedr teyin edildi.

Tehmasib Mirze, atası I Şah İsmayılın erken vefatı sebebinden 23 May 1524-cü ilde (hicri 930-cu il, receb ayının 19-u) 10 yaşında iken taxta çıxmışdı. Dövlet işleri üzerinde emeli nezareti rumlu tayfasının rehberi, I Tehmasibin lelesi (atabeyi) Div Sultan leqebi ile tanınmş Eli bey ele keçirdi. Qızılbaş tayfa emirlerinin elinde oyuncağa çevrilen I Şah Tehmasib onların hakimiyyet, var-dövlet uğrunda qanlı mübarizesini acizane şekilde müşahide edirdi. Hakimiyyet (vekil vezifesi) uğrunda Qızılbaş tayfaları (Rumlu, Ustaclı, Tekeli, Şamlı) arasında baş vermiş mübarize neticesinde Şah Tehmasib yalnız 1533-cü ilde (hicri 940-cı il) vekil Hüseyn xan Şamlının edam edilmesinden sonra, iyirmi yaşında iken dövlet idareçiliyine nezareti ele ala

[1] 2 3 ... 8 >>