yaradan ilk Erdebil şeyxleri – şielik ideyasını ortaya atarken bu ideyanın sırf dini örtüyü altında daha geniş ve hetta müeyyen menada tamam başqa niyyetler gizlenirdi. Tarixi kökleri ile şielik meğlub olmuşların, mezlumların ruhuna yaxın olduğu üçün geniş kütleleri özüne celb etmişdi.

Böyük tesir gücüne malik olan şielik ideyası ile daha sıx bağlanmaq meqsedile Erdebil şeyxleri öz ecdadlarını şielerin ilk imamı Eli ile ve onun heyat yoldaşı, Mehemmed peyğemberin qızı Fatime ile bağlayır, İmam Musa Kazımın neslinden olduqlarını iddia edirdiler. Şieliyin bir mezheb kimi qebul olunması yalnız sırf dini meqsed daşımırdı, dini ünsürlerle beraber daha geniş niyyetle bağlı idi. Bu niyyet sünni mezhebine mensub olan müselman dövletleri arasında onlardan mefkuresi ve ideologiyası ile keskin ferqlenen yeni bir dövlet yaratmaq idi. Eger Sefevi şeyxleri mehdud şie fanatikleri olsaydılar Şeyx Cüneyd Ağqoyunlu padşahı sünni Uzun Hesenin bacısı Xedice beyimle, onun oğlu Şeyx Heyder dayısı Uzun Hesenin qızı Alemşah beyimle evlenmezdi.

Sefeviliyin Azerbaycanın menevi mühitine getirdiyi mübarizlik, döyüşkenlik ve menevi zenginlik mahiyyetini derk etmek, hem de Qızılbaşlığın mahiyyetini derk etmekdir. Unutmaq olmaz ki, “Azerbaycan neinki sufi cereyanlarının cemleşdiyi erazi olmuş, eyni zamanda beşer elmine sufi sisteminde özünemexsusluğu ile seçilen “Xürremilik”, ”Hürufilik”, “Sefeviyye” kimi teriqetleri bexş etmişdir. Bu teriqetler içerisinde xüsusi olaraq seçilmiş “Sefeviyye”nin özülünde yaranan “Qızılbaşlıq” herbi-siyasi-dini doktrinanın hesabına sufilerin rehberlik etdiyi bir dövlet qurulmuşdur. Tarixde her bir siyasi mübarize müeyyen ideologiyaya esaslandığı üçün bütün “qalib gelmek elmi”nin sonunda ideoloji mahiyyet esas yer tutur. Bütün bunlar onu gösterir ki, her bir mübarize ideoloji gücden asılıdır. Bu gücü menevi qaynaq kimi de tesevvür etmek olar. Eslinde, Şah İsmayılın tarixi yükünü menevi qaynaq müeyyenleşdirmişdi. Tesadüfi deyil ki, bütün tarixi qaynaqlar gücü

<< 1 [2] 3 4 ... 14 >>