Saray xatun (XV esr)

Şerqde ilk diplomat qadın, görkemli dövlet xadimi.

Tarixşünaslığımıza Saray Xatun kimi daxil olan bu diplomat qadının adı eserini Uzun Hesene ithaf etmiş olan Ağqoyunlu tarixçisi Ebubekr Tehraninin “Kitabi-Diyarbekriyye” eserinde Saray Xatun kimi gösterildiyini nezere alaraq, biz de bu adı dövrün qaynağında verildiyi kimi saxlamağı meqsedeuyğun hesab etdik. Türk tarixçisi Faruk Sümerin yazdığı kimi Saray adı türkler arasında qadınlara verilirdi. Beleki, Emir Teymurun möteber xanımlarından birinin adı Saray Mülk xanım, Qaraqoyunlu İsgenderin qızlarından birinin de adı Şah Saray olmuşdu. Azerbaycanın XV yüzillikde yaşamış görkemli dövlet xadimi Saray Xatun diplomatiya tariximizde mühüm yer tutan nadir şexsiyyetlerdendir. Azerbaycanın ve bütün Şerqin zengin dövletçilik eneneleri ve yaşadığı dövrün beynelxalq münasibetleri ile, o cümleden xristian dünyasında baş veren hadiselerle derinden tanış olan Saray Xatun son derece tedbirli siyasi xadim kimi tanınmışdır. Ağqoyunlu sarayında seçilen, sayılan, sözü tutulan dövlet adamı, dövrün ziyalı şexsiyyetlerinden biri idi.

Dövrün qaynaqlarında Saray Xatunun doğum ve ölüm tarixi ile bağlı mühüm melumata rast gelinmese de, onun XV yüzilliyin 70-ci illerinin ortalarında heyatda olduğu ve Azerbaycan Ağqoyunlu dövletinin xarici siyasetinde yaxından iştirak ederek özünün ağbirçek meslehetleri ile helledici rol oynadığını dövrün qaynaqları tesdiq edir. Saray Xatun Uzun Hesenin babası Qara Osmanın qardaşı Pireli beyin qızı olmuşdu. Faruk Sümer yazır ki, eri Eli bey ne qeder zavallı bir şexsiyyet idise, Saray Xatun da, o derecede ağıllı, bacarıqlı ve çox gözel, selis danışıq qabiliyyeti olan bir Xatun olmuşdu. Hetta o, Eli beyin sağlığında bele, bir müddet Xarput şeherini idare etmişdi. Cahangir Mirze ile Uzun Hesenin bu deyerli anasının Xarputda tikdirdiyi mescid zemanemize qeder gelib çatmışdır.

Saray Xatun Ağqoyunlu hökmdarı Eli beyin ölümünden sonra dövletin müsteqilliyinin qorunub saxlanmasında,

[1] 2 3 ... 9 >>