Yatıq sazlar ailesine mensubdur. Qanun, nüzhe ve bu növ aletlerden hesab edilir. Senturun bu aletlerden başlıca ferqi onun iki yüngül ağac toxmaqla (mizrabla) çalınmasıdır. Ona göre de sentur hem de zerb musiqi aleti sayılır.

Efsaneye göre, Davud peyğember bir sıra musiqi aletlerinin, o cümleden senturun yaradıcısı olmuşdur.

Sentur haqqında R.Yektabey yazır:

"Bu çalğı aleti çox qedim olub, "Tövrat"da "psanterin" adlandırılır. Sentur kelmesi bunun başqa bir şeklidir".

Yatıq sazların müxtelif növleri, esasen, Şerq ve Qerb ölkelerinde geniş yayılmışdır. En qedim ve sade nümunelerine Tuva ve Xakas xalqları arasında rast gelmek olar. Bu növ aletler ruslarda "qusli", belarus ve moldovalılarda "simbal", çuvaşlarda "kyesli", tatarlarda "quslya", estonlarda "kannel", gürcülerde "santuri", özbeklerde "çeng" ve s. adlar daşıyır. Osmanlı türklerinde 2 növ sentur mövcuddur: alafranqa ve türk senturları. Quruluşuna, çalğı terzine, ses düzümüne ve başqa cehetlerine göre senturun bu növleri bir-birine çox yaxındır.

9 xerekli diatonik sentur hazırda İranda, Cenubi Azerbaycan erazisinde geniş yayılmışdır. 9 xerekli dedikde, aletin bir terefinin xerekleri nezerde tutulur. Eslinde, aletin 18 xereyi (9-9) vardır. Diger növü 24 xerekli senturdur (12-12). Bu sentur ise şerti olaraq xromatik alet növüne aid edilir. İranda bu aletin irihecmli hemnövlerine bem senturlarına rast gelinir. Sentur xarici görünüşüne göre trapesiya şekilli taxta qutuya oxşayır. Alet çerçiveden, üst ve alt taxta qapaqlardan ibaretdir. Bütün hisseleri seçme növ qoz ağacından hazırlanır. Aşıq ve simgirler metaldan olur. Alt taxtası 7 mm, üst hissesi ise 5 mm qalınlığında bütöv bir lövheden ibaretdir.

12 xerekli senturun ümumi uzunluğu 892 mm, eni 315 mm, hündürlüyü 69 mm-dir. Simler metaldan olur. Her bir xerekden 4 eyni kökde sim keçir. Simlerin ümumi sayı 96-dır. Sentur transpozisiya olunmayan alet sayılır. İfaçılar arasında, esasen, üç adda alet işledilir: sol, lya ve si köklü senturlar.

12

[1] 2 >>