Esasen, Erebistan, Türkiye, İran ve bir çox Şerq xalqları arasında geniş yayılmış mizrabla çalınan simli-dartımlı musiqi aletidir.



Ud ereb sözü olub, "ağac" menasını daşıyır. Ud haqqında ilk defe Mosullu İshaq İbn İbrahimin (767-849), daha sonralar ise Ebu Nesr Ferabinin (870-950) eserlerinde melumat verilir.



Orta esrlerde Yaxın Şerq medeniyyetinin inkişafında udun çox böyük tarixi ehemiyyeti olmuşdur. Bir çox qedim musiqi risalelerinde udun qedim tarixe malik olması bildirilir ve yaranması barede revayetler söylenilir. Sefieddin Ebdülmömin Urmevinin "Kitab el-edvar" ("Musiqi dövrleri haqqında kitab", 1252) eserini şerh eden Ebdülqadir Marağai ud musiqi aletinin peyğemberin nevelerinden biri terefinden icad edildiyini bildirir. Yazılı menbelerde udun icadını qedim yunan filosofu Platonun adı ile bağlayırlar.



Udun tekmilleşdirilmesinde, onun yeni ses düzümünün yaradılmasında Sefieddin Urmevinin çox böyük xidmeti olmuş ve hem de udda meharetle çalmışdır.



Udun özünemexsus qüdretli sesini dahi Mehemmed Füzuli "Yeddi cam" eserinde bele tesvir etmişdir:

Bir gün yene men neşeli bir bezm düzeltdim,

Men bu işi bir hikmet üçün berqerar etdim.

Bir ud sedası bu zaman qalxdı hevaye,

Yandım, tütünüm çıxdı menim övci semaye.



Miniatür senet eserlerinde udun tesvirine de rast gelmek olar. Qedim udun dörd simini od, su, torpaq ve hava ile müqayise etmişler. Birinci sim "zir", ikinci "mesna", üçüncü "mislas", dördüncü "bem" ve sonralar elave edilmiş beşinci sim "had" adlandırılmışdır. Qedim ud esrler boyu quruluş ve forma etibarı ile islah edilmiş, dövrümüze qeder tekmil bir alet kimi gelib çatmışdır. Erebler terefinden İspaniyaya getirilmiş ud, sonralar Qerb ölkelerinde lütnya adı ile geniş yayılmışdır. Müasir udun beş qoşa, bir tek (cemi on bir) simi olur.



Ud - çanağı sağ dizin üzerine qoyularaq ifa edilir. İpek sap, bağırsaq ve xüsusi kaprondan hazırlanmış simler bir-birine kvarta münasibetinde köklenir. Ud armudvarı

[1] 2 >>