Qaytağı — Azerbaycanın milli kişi reqsi.

Qaytağı Reqs
Taktı 6/8
Tempi Dinamik
Menşeyi Azerbaycan
Müellifi Seid Rüstemov
Söz açımı
Çox guman ki, "qaytaq" sözüyle bağlıdır. Bu sözün iki anlamı var.

1) Qaytaq xalqı. Abbasqulu ağa Bakıxanov özünün “Gülüstani-İrem” adlı eserinde Şirvan ehalisinin dillerinden söz açarken, türk ve tat dilinde danışanlarla yanaşı Azerbaycanın şimal-qerbinde yaşayan ve moğol (muğal) dilinde danışan bir xalqdan da söhbet açır, feqet hemin xalqın adını çekmir, yalnız eski menbelere istinaden onların massagetlerin neve-neticeleri ola bileceyini iddia edir. Övliya Çelebi ise hemin xalqdan “qaytaq” kimi söz açır, yerli xalqın onları “moğol” (mu-ğal) adlandırdıqlarını bildirir. Onların oğuz olduqlarını, “Buxara dilinde” (Türküstan türkcesinde, yeni uyğur dilinde) danışdıqlarını Şirvana Mahan vila-yetinden geldiklerini qeyd edir.
Bu melumatlardan göründüyü kimi, yerli ehali, o cümleden yerli azsaylı qafqazdilli xalqlar başlanğıcda “muğal” adını sadece türkdilli qaytaqlara, yeni muğal (uyğur) dilinde danışan, adı qaytağı reqsinin adında yaşayan bir xalqa şamil etmiş, sonralar lezgilerin ve onlarla qohum olan bezi diger xalqların dilinde bu kelme ümumilikde Azerbaycanın bütün türkdilli ehalisini ifade eden bir etnonime çevrilmişdir. Yerlilerin qaytaqları “muğal” adlandırmalarına sebeb ise onların moğollarla, yeni Hülakülerle eyni dilde danışması olmuşdur. Yeri gelmişken qeyd edek ki, N.Baskakov da özünün “Türk dilleri” kitabında muğallardan ayrıca söz açmış ve onları Azerbaycan türklerinin etnogenezinde yaxından iştirak eden türkdilli soy ve boylardan olduğunu qeyd etmişdir.
2) Qaytaq mahnı növü. Qaytaq xalq aşıqlarının yarış zamanı istifade etdikleri mahnı formalarından biridir.

Özellikleri

Melodik cehetden son derece vazeh, müntezem, qeti ve süret (temp) etibarı ile çox yeyin ve dinamik olan Azerbaycan oyun havası. Musiqi ölçüsü başlıca olaraq 6/8 – dir, lakin musiqi cümleleri içerisinde ikihisseli veznle üçhisseli veznin

[1] 2 >>