tümen-e Naxçıvan" (şah terefinden teyin olunur, iqtisadi-inzibati idare işlerine rehberlik edirdi).

1747-ci ilde Nadir şah Efşarın sui – qesd neticesinde öldürülmesinden sonra Kengerli tayfasının başçısı Heyderqulu xan özünü Naxçıvanın müsteqil xanı elan ederek Naxçıvan xanlığının esasını qoydu.[55] Zengezur dağlarından Araz vadisine qeder erazini ehate eden xanlığın merkezi Naxçıvan şeheri oldu. Xanlıq inzibati cehetden Elince, Xok, Dereleyez, Ordubad, Eylis, Deste, Çeneneb ve Bilev mahallarına bölünmüşdü.[56]

1826–1828-ci iller Rusiya – Qacar müharibesi dövründe Naxçıvan rus qoşunları terefinden işğal olundu, Türkmençay müqavilesine esasen ise xanlığın erazisi Çar Rusiyasına ilhaq olundu.[57] İstiladan sonra çar hökumeti İrandan ve Türkiyeden 10 minlerle ermeni ailesini Naxçıvana köçürmüş[58][59] ve diyarın demoqrafik quruluşunu ciddi suretde deyişmiş,[60] Naxçıvan ve İrevan xanlıqları erazisinde Ermeni vilayeti yaradılmışdı.[61][62] Naxçıvan diyarı, çar hökumetinin Qafqazda apardığı inzibati islahata (1840, 10 aprel) esasen Gürcüstan-İmeretiya quberniyasının terkibinde Naxçıvan qezası kimi teşkil edildi. 1849-cu ilden ise İrevan quberniyasının terkibine keçirildi.[63]

1917-ci ilin fevralında Rusiyada çar mütleqiyyeti devrildikden sonra imperiyanın bir çox eyaletlerinde olduğu kimi, Naxçıvanda da ikihakimiyyetlilik meydana geldi. Naxçıvanda yerli hakimiyyet orqanlarının – qeza ve kend ictimai teşkilatları icraiyye komitelerinin teşkiline başlanıldı. Naxçıvan diyarında veziyyet daha da mürekkebleşdi. 1918-ci ilde ermeni-daşnak hökumetinin maddi ve menevi yardımına arxalanan "ermeni milli komitesi" Naxçıvan bölgesinde qarşıdurmanı, qırğınları daha da artırdı.[64]

1918-ci ilin payızında yerli ehalini ermeni qırğınlarından qorumaq ve Naxçıvanın yad ellere keçmesinin qarşısını almaq meqsedi ile Araz-Türk Respublikası yaradıldı. Türk ordusunun polkovniki Xelil bey Araz-Türk Respublikasında selahiyyetli nümayendeliyin başçısı teyin olundu. Araz-Türk

<< 1 ... 11 12 [13] 14 15 ... 48 >>