Respublikasının erazisinde Naxçıvan, Şerur, Mehri, Vadibasar, Qemerli daireleri daxil idi.[65] Araz-Türk Respublikasının silahlı qüvvelerinin kömeyi ile ve yerli ehalinin feal müqavimeti neticesinde Ermenistanın daşnak hökumetinin Naxçıvanı ilhaq etmek siyasetinin qarşısı alındı. 1919-cu ilin evvellerinde ingilisler Naxçıvanı işğal ederek Araz-Türk Respublikasını ve Naxçıvan Milli Komitesini leğv etdiler.

1919-cu ilin iyulunda daşnak herbi desteleri ingilislerin kömeyi ile Şerur mahalını tutdular. Yerli ehali canını xilas etmek üçün Güney Azerbaycana qaçmalı oldu. Az sonra Naxçıvan Milli Komitesinin herbi desteleri daşnakların herbi birleşmelerini Naxçıvandan qovdu.[66] 1919-cu ilin yay ve payızında Şerur–Dereleyezde ve Naxçıvanda Amerika general – qubernatorluğunun yaradılması teşebbüsü de uğursuzluqla neticelendi.

1920-ci il 28 aprelde Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikası berqerar oldu. Naxçıvan ehalisi kömek üçün Azerbaycan SSR hökumetine müraciet etdi. 28 iyul 1920-ci ilde Naxçıvan Sovet Respublikası elan olundu. Naxçıvanda emin-amanlığın yaradılmasında, diyarın daşnak ünsürlerinden temizlenmesinde A. Şadlinskinin başçılığı ile "Qırmız tabor" feal iştirak etdi. Bu dövrde tarixi Azerbaycan erazisi olan Zengezur mahalı Ermenistan respublikasına verildi.[67][68] Naxçıvan erazisini Azerbaycandan ayıran Zengezur mahalının Ermenistana verilmesi Naxçıvanın muxtariyyet meselesini zeruri etdi. Ermenistan SSR hökumeti defelerle Naxçıvanı özüne ilhaq etmek üçün siyasi cehdler gösterdi. Lakin, 1921-ci ilin yanvarında Azerbaycan, Ermenistan ve Rusiya nümayendelerinin teşebbüsü ile keçirilmiş rey sorğusunda Naxçıvan ehalisinin 90 faizden çoxu Naxçıvan mahalının muxtariyyet statusunda Azerbaycan SSR – in terkibinde qalmasına ses verdi. Naxçıvanın Azerbaycanın himayesi altında muxtariyyet statusu RSFSR ve Türkiye Cümhuriyyeti arasında bağlanmış Moskva müqavilesinde[69] (1921) daha sonra ise, Rusiya, Azerbaycan, Gürcüstan, Ermenistan ve Türkiye arasında bağlanmış Qars

<< 1 ... 12 13 [14] 15 16 ... 48 >>