Sumqayıt şeherinin Adı “Sum qayıt” efsanesi ile
bağlıdır. Efsaneye göre, günlerin bir günü uzaq ellerden gelen deve karvanı bu yerden keçir. Onların su ehtiyatı
qurtarır, susuzluğa davam getire bilmeyen karvan sahibleri arasında bir-birini derin mehebbetle seven Sum ve
Ceyran adlı iki genc de var idi. Bir terefden susuzluq, bir terefden ise qızmar güneş altında, qumlu sehrada
yerimek, Ceyranı lap taqetden salmışdır. Sevgilisinin susuzluğa döze bilmediyini gören Sum Ceyrana deyir:
- Sen burada meni gözle, ya ölerem, ya da sene su taparam!
Sum karvandan aralanıb gedir. Lakin sevgilisinin felaketle qarşılacağını hiss eden Ceyran onun ardınca
qışqırır:
- Sum, qayıt! Sum, qayıt! Sum, qayıt!
Etnoqraf alim A. Hüseyzadenin tedqiqatlarından, onun “Abşeron yarımadasının etnik toponimiyaları
haqqında:
Corat, Saray, Sumqayıt” - meqalesinden aydın olur ki, hele bu adda şeher yaranmamışdan evvel, Abşeronda
Sumqayıt adında 4 müxtelif xüsusiyyetli coğrafi obyektler melum idi: Ehali yaşayan menteqe, çay, mayak,
demiryol stansiyası. Başlanğıcını Qafqaz sıra dağlarının cenub yamaclarından götürmüş 3 çay – Gözlüçay,
Çikilçay ve Engilençayın axını Abşeron yarımadasında yegane şirin su menbeyi olan Sumqayıt çayı emele
getirmişdir.
Edebiyyatda Sumqayıt toponomiyanın aşağıdakı variantları melumdur: Sumqayıt, Suqayt, Sumqay,
Sunqayıt, Sukkait.
XIX esrin 40-cı illerinde rus seyyahı İ. Beryözin xalq etnologiyasının toponimiyalarına esaslanaraq, özünün
yol qeydlerinde qeyd etmişdir: “Sumqayıtın yaxınlığında çay axır, Sumqayıt ve ya Suqayıt çayı.”
Orta esrlerde ise burada, lap denizin kenarında böyük ticaret yolu uzanırdı. O dövrün seyyahları bize
Sumqayıt çayının her iki terefinde yerleşmiş iki karvan sarayının tesvirini vermişler. Karvan sarayları XVI -
XVII esrlere aid edilibler. Respublikamızda meşhur olan alim B. A. Paxomovun fikrince ise onları lap uzaq
dövre de aid etmek olar.
Tarixi menbelerde ilk defe Sumqayıtın adı ingilis seyyahı X. Berrou

<< 1 ... 3 4 [5] 6 7 ... 10 >>