MEMMEDELİYEV YUSİF HEYDER OĞLU (31. 12.1905, Ordubad şeheri – 15.12.1961, Bakı; Fexri Xiyabanda defn olunmuşdur) – kimyaçı. Kimya elmleri doktoru (1942), professor (1942), Azerbaycan Milli Eelmler Akademiyasının akademiki (1945) ve prezidenti (1947–51 ve 1958–61), SSRI Elmler Akademiyasının müxbir üzvü (1958). SSRI Dövlet mükafatı laureatı (1946). Akademik N.D.Zelinskinin telebesidir. Azerbaycan Ali Pedaqoji Institutunu (indiki APU) bitirmiş (1926), Gence Pedaqoji Texnikumunda ve Yerevan Pedaqoji Institutunda kimya müellimi olmuş, iki il Lomonosov adına Moskva Dövlet Universitetinde tehsilini davam etdirdikden sonra Azerbaycan Kend Teserrüfatı Institutunda (1932–33) ve Azerbaycan Elmi-Tedqiqat Neft Emalı Institutunda (1933–45) işlemişdir. Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası yarandıqdan (1945) sonra Neft Institutuna rehberlik etmişdir. 1954–58-ci illerde Azerbaycan Dövlet Universitetinin (indiki BDU) rektoru olmuşdur.

Memmedeliyevin esas elmi işleri, neftin ve neft qazlarının katalitik emalı sahesindedir. O, müxtelif karbohidrogenlerin katalizator iştirakı ile xlorlaşdırma ve bromlaşdırılmasının yeni üsullarını teklif etmiş, neft qazlarını, xüsusile de metanı evveller stasionar katalizator üzerinde, sonralar ise qaynar tebeqede xlorlaşdırmaqla, karbontetra-xlorid, metilxlorid, metilen-xlorid ve s. qiymetli mehsullar alınması yollarını göstermişdir. Aromatik parafin ve sikloparafin karbohidrogenlerini doymamış karbohidrogenlerle katalitik alkilleşdirme sahesindeki tedqiqatı aviasiya yanacaqlarının yüksek keyfiyyetli komponentlerinin senaye miqyasında sintezine imkan vermişdir. Memmedeliyev benzolu propilenle alkilleşdirilmek yolu ile izopropilbenzolun sintezi üsulunu işleyib hazırlamış, bu da Böyük Veten müharibesi illerinde aviasiyanın yüksek oktanlı yanacaqla temin olunmasına kömek etmişdir. Memmedeliyev plastik kütle istehsalı ve Naftalan neftinin tesir mexanizminin öyrenilmesi sahelerinde de mühüm işler görmüşdür. 200-den çox elmi eserin, o cümleden 6

[1] 2 >>