ve “Yeni yol” (Bakı) qezetinin redaktoru, Ümumittifaq Merkezi Yeni Elifba Komitesinin üzvü, Bakı Tenqid-Tebliğ Teatrının teşkilatçılarından olmuşdur.

Celil Memmedquluzade 40 illik yaradıcılığı boyu müxtelif janrlarda (dram, hekaye, povest, şeir, publisistika, edebi tenqid, xatire ve s.) yazdığı eserleri ile realist Azerbaycan edebiyyatının yeni, yüksek pilleye qalxmasında müstesna rol oynamışdır. “Danabaş kendinin ehvalatları” povestinde ve ilk hekayelerinde (“Poçt qutusu”, “Usta Zeynal”, “Qurbaneli bey” ve s.) yazıçı o zamankı Azerbaycan heyatında hökm süren feodal-patriarxal münasibetleri, çar memurlarının ve riyakar din xadimlerinin özbaşınalığını, şüurlarda ve meişetdeki geriliyi, mövhumat, cehalet ve xurafatı, qadınların acınacaqlı taleyini böyük vetendaş yanğısı ile qeleme almışdı. Meşhur “Ölüler” (1909) tragikomediyası Azerbaycan realizmi ve satirası tarixinde şerefli yer tutur. Bu eserlerde Celil Memmedquluzade “ölüler” mühitinin rezaletlerini nifretle damğalamış, işıqlı heyat haqqında arzuların tercümanı olmuşdur.

Celil Memmedquluzade ve onun etrafında birleşen emelperver ziyalılar heqiqi azerbaycançılığın esaslarını yaratdılar. Xalqımızın tarixi taleyi ile bağlı olan bu mefkure Azerbaycanın milli maraqlarını öne qoyan bir meslek, yol idi. Edib bu yolu 1917-ci ilin noyabrında “Molla Nesreddin”de derc olunan “Azerbaycan” meqalesinde ifade etmiş ve Rusiyada baş veren hadiselerin Azerbaycanın istiqlalına doğru apardığını uzaqgörenlikle duymuşdu. Meqalede vahid Azerbaycan ideyası qabarıq şekilde ireli sürülürdü. Parçalanmış Vetenin coğrafi hüdudları haqqında melumat veren edib “Haradadır Azerbaycan” sualının cavabında yazırdı: “Azerbaycanın çox hissesi Irandadır ki, merkezi ibaret olsun Tebriz şeherinden; qalan hisseleri de Gilandan tutub, qedim Rusiya hökumetile Osmanlı hökumeti daxilindedir ki, bizim Qafqazın böyük parçası ile Osmanlı Kürdüstanından, Beyazidden ibaret olsun”.

Dövrün daha bir aktual mövzusundan –

<< 1 [2] 3 >>