yeniliyi baxımından Azerbaycan dramaturgiyasında yeni bir merhele yaratdığı kimi, milli teatr medeniyyetinin inkişafına da qüvvetli tesir göstermiş, "Cavid teatrı" kimi seciyyelendirilmişdir. Dramaturgiyasında dövrün ümumbeşeri, böyük ictimai-siyasi ve medeni ehemiyyete malik problemleri eksini tapmışdır. Menzum "Ana" (1910) pyesinde neciblik, sedaqet, merdlik kimi keyfiyyetlerin yalnız sade insanlarda olduğu gösterilir. "Maral" (1912) faciesinde şexsiyyet ve qadın azadlığı meselesi qaldırılır, aile münasibetlerinde mürtece exlaqi görüşler tenqid edilir. Azerbaycan edebiyyatında ilk menzum facie olan "Şeyx Senan" (1914) eserinde xalqları bir-birinden ayıran dini ve milli teessübkeşlik eleyhine üsyankar etiraz ruhu hakimdir. Cavid bu dövrde tedricle, "Haqq verilmir, alınır" ideyasına gelib çıxmışdır. Hemin ideya "Şeyda" (1917) dramında, "Haqqını sen mübarize ile ala bilersen" (1918) poemasında daha bariz ifadesini tapmışdır. "Şeyda"da Cavid yalnız ideya ve meneviyyatlardakı ziddiyyeti deyil, real sosial ziddiyyetleri de gösterir, "füqerayi-kasibe"ni, "qabarlı eller"i istismarçılarla mübarizeye çağırırdı. Yaradıcılığında mühüm yer tutan "Iblis" (1918) faciesinde dövrün bütün mürtece qüvveleri – "insan insana qurddur" felsefesinin terefdarları, "iyirminci esrin medeni vehşileri" olan imperialist daireleri Iblis suretinde ümumileşdirilmiş, işğalçı müharibelere lenet yağdırılmışdır. Mürtece qüvvelerle azadlıq, beraberlik, sülh, beynelmilelçilik, maarif ve medeniyyet dostlarının toqquşması Cavidin 1920-ci iledek yazdığı eserlerin başlıca konflikti idi. Bu eserlerin bedii qayesini beşeriyyetin felaketine edaletsiz, istismarçı ictimai quruluşların sebeb olması fikri teşkil edir. Estetik ideyalarına sadiq qalan Cavid bununla yanaşı, öten esrin 20–30-cu illerinde dövrün telebleri ile sesleşen bir sıra eserler yaratmışdır. "Azer" dastanı (1920–37) bu eserler arasında xüsusi yer tutur. 1926-cı ilde müalice üçün Almaniyaya geden ve bir müddet Berlinde yaşayan Cavid vetene Qerb

<< 1 [2] 3 4 >>