mutasiyalar, genetik sistemde baş veren deyişikliklerin neticesi kimi qiymetlendirile biler.

Telomer nezeriyyesi
1961-ci ilde Amerikalı gerontoloq L. Heyflik hüceyrelerin bölünmesinin öyrenilmesi sahesine yenilik getirir. Tecrübeler esnasında Heyflik bele bir neticeye gelir ki, fibroblastlar (kollagen sintezine cavabdehlik daşıyan birleşdirici toxuma hüceyreleri) laboratoriya şeriatinde 50 defeden çox olmamaqla bölüne biler. Bu yenilik müellifin şerefine «Heyflik heddi» adlandırılır. O zamanlar bu fikrin elmi izahı teklif olunmamışdı.

10 ilden sonra, 1971-ci ilde sovet biokimyaçısı A.M.Olovnikov bildirir ki, «Heyflik heddini» xromosomların ucları- telomerlerin her bölünmede qısalması ile izah etmek olar. Xromosomlar her defe ikileşdikce telomerler qısalır ve müeyyen bir anda qısalma heddi ile elaqedar hüceyre bölüne bilmediyinden tedricen heyat qabiliyyetini itirir. Bu mexanizm telomer nezeriyyenin esasını teşkil edir.

1985-ci ilde cinsi ve şiş hüceyrelerinin xromosom uclarını berpa etmekle onların sonsuz bölünmesine sebeb olan xüsusi ferment – telomerazanın keşf olunması Olovnikovun telomer nezeriyyesinin düzgünlüyünü sübut etdi. Bölünme heddi bütün hüceyrelerde eyni olmur: meselen, kötük hüceyreleri 10 000 defelerle bölünmeye qadirdir. Lakin hazırki dövrde hüceyrelerin qocalmasının telomerlerin qısalmasından birbaşa asılılığı yekdillikle qebul edilmişdir.

Meselen, yenidoğulmuşun elinin fibroblastları 50 defe bölüne biler, 40 yaşlı şexsde bölünme heddi 40 defe, 90 yaşda ise 30-a beraberdir. Bununla yanaşı orta ömür müddeti ne qeder uzun olarsa, hüceyrelerin bölünme heddi bir o qeder böyük olur. Bele ki, orta hesabla 175 il yaşayan Qalapaqos tısbağasında Heyflik heddi 130-a beraberdir.

Heyflik heddi telomer nezeriyyesini tesdiq edir. Lakin tecrübede faktiki bioloji ölümün baş verdiyi yaş heddi telomer nezeriyyesi üzre hesablanılan yaşdan aşağı olur. Nezeriyyeye esasen insan hüceyresinin son – 50-ci bölünmesi 250 -300 yaşa tesadüf edir, lakin bu

<< 1 2 3 [4] 5 6 ... 11 >>