Bezi insanlar daxilen gelen hisslerini heç düşünmeden, derhal tetbiq edirler. Ağıllarından ne keçse düşünmeden söyleyirler. Davranışlarının, ya da danışıqlarının doğuracağı neticeleri düşünmeye ehtiyac duymurlar. Hirslenseler, eseblerini dile getirirler. Küskünlüklerini derhal bildirirler. Narahat olduqları bir veziyyet meydana geldikde, bunu derhal qarşı terefe hiss etdirirler. Ağlamaq, kederlenmek, ümidsizliye qapılmaq, ya da küseyenlik adi bir hal kimi qedul edilir.

Möminin ferqli xüsusiyyeti burada ortaya çıxır. Mömin içinden gelen her şeyi etmez. Çünki “içinden gelen” “nefsin istekleri” demekdir. Mömin bunları evvel Qur'anla qiymetlendirer ve eger Qur'an exlaqına uyğundursa tetbiq eder. Çünki mömin özünü nefsinin idaresine buraxmış bir insan deyil. Nefsi onu deyil, o nefsini idare eder. Bu, mömin exlaqındakı çox ehemiyyetli bir üstünlükdür. Müselmanın nefsini bu şekilde idare ede bilmesi ise, şübhesiz ki, Allaha qarşı duyduğu sevgi ve derin qorxu vesilesile mümkün olur. Çünki nefs ağıl ve vicdan istifade edilmediyi teqdirde insan üzerinde hakimdir. Allah nefsi dünya heyatındakı imtahanın bir gereyi olaraq yaratmışdır.

Mömin "Men özümü temize çıxartmıram. Rebbimin rehm etdiyi kimse istisna olmaqla, nefs (insana) pis işler görmeyi (şehvete uymağı) emr eder. Heqiqeten, Rebbim bağışlayandır, rehm edendir!” (Yusuf suresi, 53) gerçeyin tam olaraq şüurundadırlar.

İçlerinden gelen hisse teslim olmaq üçün behane axtarmırlar. Bir qism insanlar da içlerinden gelen yanlış hisslerin yalnız bezisine qarşı qoya bilecek gücleri olduğuna, ancaq bezileri qarşısında da aciz olduqlarına inanırlar. Meselen, bele bir adam nefsi nezaketsizlik telqini verse, bunu meğlub ete bileceyine inanır. Tenbellik, eqoizm kimi hisslere de qarşı qoya bilecek gücü olduğundan emindir. Amma hirsini meğlub ede bilmediyine inanır. Ya da kederlendiyinde içinden ağlama hissi gelirse, bunu dayandıra bilmek üçün bir şey ede bilmediyi qenaetindedir. Bunun menevi deyil, fiziki bir şey olduğunu,

[1] 2 >>