deyil. Men öz borcumu yerine yetirirem...
Lakin bu iş de onu öldürmedi. Luiza heyatdan heç vaxt bu qeder lezzet almamışdı. Onun sanatoriyası bütün Fransada ad çıxarmışdı.
Men Luizanı tesadüfen Parisde gördüm. O, “Rits” restoranında çox yaraşıqlı, hündürboy bir fransız genci ile seher yemeyi yeyirdi. Luiza mene dedi ki, bura sanatoriyanın işinden ötrü gelib. Zabitler ona qarşı son derece nezaketlidirler. Onlar bilirler ki, o, çelimsiz, zeif qadındır; buna göre de onu eziyyet çekmeye qoymurlar. Zabitler ona lap seven er kimi diqqet ve qayğı gösterirler... Sonra Luiza ah çekdi ve dedi:
- Yazıq Corc, kim bilerdi ki, men bu ürekle ondan çox yaşayacam?
- ...ve yazıq Tom!- men de elave etdim.
Bilmirem ne üçünse, menim bu sonuncu sözlerim onun xoşuna gelmedi. Luizanın üzüne adeti üzre ezabkeş bir tebessüm qondu ve onun gözel gözlerinden yaş axdı.
- Siz hemişe ele danışırsız ki, guya menim günahım var... Mene ele gelir ki, siz meni qınayırsınız... Menim ömrüme onsuz da az qalıb... ve mence, siz buna göre de meni günahkar hesab edirsiniz...
- Yeri gelmişken, sizin üreyiniz artıq sağalıb....- dedim.
- O heç vaxt sağalmayacaq. Men bu gün özümü bir mütexessise gösterdim. Dedi ki, men gerek her gün, her an her şeye hazır olam...
- Boş şeydi, siz artıq iyirmi ildi bu ölüme hazırlaşırsınız...
Müharibeden sonra Luiza Londona köçdü. O, hele de arıq, çelimsiz idi, gözleri iri, lakin solğun olmuşdu. Luizanın qırxa yaxın yaşı olsa da, heç kim ona iyirmi beşden artıq yaş vermezdi. Ayris pansiondan çıxmış, artıq yeke qız olmuşdu; o, köçüb gelmişdi Luizanın yanına ve onunla birge yaşayırdı.
- Qızım menim qayğıma qalacaq,- Luiza deyirdi.- Elbette, onun üçün bele bir elille yaşamaq çetin olacaq; lakin Ayris şikayetlenen qız deyil... Axı men de günlerimi sayıram, az qalıb ömrüme...
Ayris gözel idi; ona bütün ömrü boyu demişdiler ki, anan ciddi xestedir. Hetta uşaqlıqda ses-küy salmağa bele icaze vermirdiler. Qız hemişe başa düşürdü ki, anasına
»Eserler ve Edebiyyat Gecesi
»Oxu zalına keç