Edalet nedir?
Alimler edalet anlayışına bu cür terif vermişler: edalet her şeyde en elverişli orta heddi gözlemekdir. Müeyyen bir meselede ifrata varmaq (yeni heddi aşmaq) ve tefrite yol vermek (yeni lazım olan hedde çatmamış durmaq) edaleti pozmaq demekdir. Hem ifrat, hem de tefrit beyenilmezdir.

Dediklerimizi sade misallarla sübuta yetirek:

Melumdur ki, insanda sexavet ve eliaçıqlıq gözel xüsusiyyetlerden sayılır. Sexavetli şexs hamı terefinden sevilir ve möhterem bilinir. Sexavetin tefrit halı – simiclik ve xesislik ise insan üçün pis xasiyyet hesab edilir. Habele, bir kes ifrat derecede sexavetli olsa, yeni bütün var-dövletini, evini, geyimlerini ve s.-ni camaata bağışlasa, öz yaşayış ehtiyaclarını ödemek üçün başqalarına möhtac olar, ömrünü sefalet ve dilençilik içinde keçirer.

Yaxud melumdur ki, insanın malik olduğu en deyerli nemetlerden biri nitq qabiliyyetidir. İnsan danışanda da edaleti gözlemeli, her sözün yerini bilmelidir. Yeri geldi-gelmedi uzun-uzadı ve menasız danışmaq insanın hörmetini eksilder, xalq içinde ona çerençi deyerler. Bele hereket ifratçılıqdır. Eksine, bir kelme söz bir insan taleyini hell etdiyi zaman kimse ağzına su alıb sussa, hem özünü, hem de başqalarını bedbextliye salar.

Allah-Teala her cür ifrat ve tefritden uzaqdır. Çünki bu xüsusiyyetler onun kamillik ve nöqsansızlıq sifetlerinin ziddinedir.

Allah-Tealanın bütün sifetlerinde ve yaratdığı şeylerde edalet vardır. Allah rehmli ve bağışlayandır. Onun merhemeti çox genişdir, amma ifratdan uzaqdır. Allah qesden, yaxud bilmeyerekden bezi günahlar töretmiş ve tövbe etmiş şexsleri bağışlayar, lakin inadcıl kafirler ve dehşetli cinayet töretmiş günahkarlar onun merhemetinden uzaqdırlar.

Allah-Teala qüdretlidir ve bütün alem Onun qüdret nişaneleri ile doludur. Lakin Allah öz qüdretini nümayiş etdirmekde ifrata yol vermemişdir. Meselen, Allah dağları daş süxurlarından yaratmış, qızıl ve gümüş kimi qiymetli metalları ise yerin tekinde gizletmişdir. Allah böyük dağları

[1] 2 3 ... 5 >>