insanı sosial statusuna göre qiymetlendirmek insana zahiri yanaşmaqdır, onun mahiyyetini unutmaqdır. İnsan yaradılışının kamilliyi onun bu dunyada yaşamaq mövqeyinden asılı deyildir. İnsanın mahiyyetinde berabersizlik yoxdur, berabersizlik tezahürdedir. İnsan öz dünyasında ve tenhalığında semimidir. İnsan meneviyyatının deyeri onun yoxsul ve zengin yaşamasında deyildir. Tebiet etibarile insan ne qeder semimidirse, yaşamaq etibarile ümidsiz, sevgisiz, qeyri-semimidir.
Seyavuş da yaşadıqlarında sanki özü deyil. Südabeye munasibetde o, vicdanlıdır. Vicdan - cemiyyetin ferde dikte etdiyi normalara emel edilmeden yaranan bir deyerler sistemidir. Seyavuşun vicdanı da Südabeye başqa yanaşmağa imkan vermir ve butövlükde Seyavuşun analığına munasibeti ideal - menin esas ve önemli fealiyyetidir. Amma her bir şeye hessas olan bu genc Südabeye münasibetde bir o qeder de hessas görünmür. Bir qeder evvelde Südabeden danışarken qeyd etmişdik ki, Südabe mecbur edildiyi münasibetlere başqasını mecbur edir. Demeli, sevgisinde haqlı olan Südabe Seyavuşa münasibetde haqsızdır. Zahiren ziddiyyetli görünür... Südabeye haqq qazandırmaq, sonra da onu günahlandırmaq? Sadece insana her halı ile yanaşılarsa heç bir ziddiyyet ortaya çıxmaz.
İnsanlararası münasibetlerde naqisliklerin ortaya çıxmasının esas sebebi insanın öz haqqı hesab etdiyini götürmek meylidir ve bu zaman insan başqasının haqqına girmesini qebahet hesab etmir. Netice etibarile insan qebahetlerle yaşamağa, “uğurlarını”, “zeferlerini” qebahet ve günahlarla elde etdiyi üçün onları özününküleşdirmeye verdiş etmişdir.
İstediyini edib eyni zamanda günaha batmamaq düşüncesi hec bir vaxt insanı terk etmemişdir. Cavidin yaratdığı Emir Teymur obrazı da haqq uğrunda haqsız formada savaşır. Bu yönden yanaşılsa bu, düz yolda eyri oturmağa benzeyir... Bir yanda merhemet, bir yanda savaş... Bir yanda sevgi, bir yanda qorxu... Yene ziddiyyet, amma bir qeder insan mahiyyetine ve tebietine baxsaq, yer üzünde bu eks olanların vehdetini
.........
ela
»Oxu zalına keç
