adamdan gor nece meclis yaranmishdi: doyushchu ve alim. Bunlarin heyat ve meqsedleri nece de bir-birinden sechilir. Heresinin oz shohreti var! Bununla beraber, onlarin bu yaxinliginda nece de boyuk bir aheng var. Yeqin ki bele bir gorushun mumkun olacagi hech birinin aglina da gelmezdi, yeqin ki butun dunyada hech kimin de aglina gelmezdi.»
Kazimbeyin SHamille gorushlerden aldigi teessurat da chox guclu idi. Xeyli vaxt bundan qabaq yazmaga bashladigi «Muridizm ve SHamil» kitabi uchun bu gorushler xeyli melumat vermishdi. Kazimbey uchun bu vaxta kimi sirr olaraq qalmish chox meselenin ustunu achmishdi. Kazimbey bu kitabi 1859-cu ilde chap etmishdi.


SHeyx SHamil Kaluqada bir muddet esir kimi yashamish ve burada milli azadliq qehremanlarina qarshi boyuk hormet gormushdur. Ne qeder hormet gorse de, bu «Hurriyyet Qartali» dustaqliga doze bilmemishdi. On illik esaretden sonra Sultan Ebdulezizin komeyi ile oglu Qazi Mehemmedi girov qoyaraq Hecce getmek uchun rus charindan icaze almishdi. SHeyx SHamil Medineye gederken İstanbuldan kechmish ve İstanbul ehli bu boyuk insani boyuk mehebbetle qarshilamishdi. Hemchinin dovlet adamlari da ona layiq oldugu hormeti etmishdiler. Elise Nicat ozunun «Dunya serkerdeleri» eserinde SHamilin Kebeye-mubareki ziyareti haqqinda bele yazir: «1871-ci ilde Muqeddes Mekke sheherinde dunyanin butun qitelerinden gelen saysiz-hesabsiz zevvarlar arasinda 74 yashli bir zevvar da var. Onun ag saqqali, nurani ve merdane gorkemi yani ile gedenleri ilk baxishdan ozune celb edir, baxishlarda ve ureklerde hormet ve perestish hissleri oyadir.


Qelbindeki regbet hisslerini gizlede bilmeyen bele zevvarlardan biri axirda dozmeyib seherden onunla yanashi shexsin ebasinin eteyinden yapishir:
— Ey hormetli shexs, — deyir, — bu muqeddes mekanin xatirine, de gorum, kimsen?
Zevvar agir-agir ona teref donur. Bu sohbeti eshiden etrafindakilar da ona teref dayanir. Zevvar ondan xeyli cavan olan adamin maraq, hormet ve perestishle dolu chohresine baxib

<< 1 2 [3] 4 >>