Bertran Rasselin essesini teqdim edir.
İlahiyyatçının yuxusunu qarışdırmağı
Günlerin bir günü, nece oldusa, ilahiyyat üzre adlı-sanlı elmler doktoru Taddeus özünün yuxuda öldüyünü gördü, ona göre de üz tutub, göye sarı yollandı. İlahiyyat üzre çalışmalarından göyü yaxşı tanıdığı üçün, azıb elemeden, birbaşa gelib uğrağına çatdı. Ancaq gelib çıxandan sonra göyün qapısını döyende, qarşısına çıxan qapıçının davranışı ona çox anlaşılmaz göründü.
- Buyurun, meni içeri buraxın,- o qapıçıya üz tutub dedi.- Men buraya Yer planetinden, yamanlıqlardan arınıb gelmişem, özüm de bütün ömrümü yaradanın ad-sanını ucaltmaq yolunda qoymuş bir insanam.
- İnsan? - qapıçı çaşqınlıq içinde, gözlerini döyerek soruşdu.- O nedir ele? Bir de sözün düzü, men anlaya bilmirem, sizin teki cılız, lap deyerdim gülmeli bir varlıq, nece olur, tanrının ad-sanını ucalda bilir?
Doktor Taddeus tutuldu:
- Siz insanı tanımaya bilmezsiniz, - deye o direndi. - Ola bilmez, men inanmıram, siz insanın tanrının yaratdığı en yüksek varlıq olduğunu bilmeyesiniz.
- Düzünü desem, men sizin könlünüze toxunmaq istemezdim, - qapıçı dillendi, - ancaq indi sizin bu dedikleriniz doğrudan-doğruya menim üçün çox gözlenilmez bir yenilik oldu. Men inanmıram, burada insan adında bir varlığın olduğunu bilen kimse tapılsın. Ancaq siz bele direşirsinizse, onda men gedim bizim kitabxanaçını bura çağırım, ola bilsin, o sizin dediklerinizden baş aça bildi.
Bir azdan kitabxanaçı gelib çıxdı, o yupyumru biçimde bir varlıq olub, mine yaxın gözü, tek birce ağzı vardı. Onun yüze yaxın gözleri, bir andaca, adlı-sanlı ilahiyyatçıya dikildi.
- Bu nedir bele? - o, doktor Taddeusu gösterib, qapıçıdan soruşdu.
- Bilmirem, bu haradansa gelib çıxıb bura, - qapıçı dillendi, - özünün demesine göre, hansısa insan adlanan bir soydandır, Yer adlanan planetden gelib. Bundan başqa da yaman anlaşılmaz sözler danışır. Sen deme, yaradan bunların o Yer deyilen planetine de, insan adlanan soyuna da, çox böyük qayğı ile
»Oxu zalına keç