deyil. Eger ümumiyyetle, kimse varsa, yalnız ayrı-ayrı ferdler mövcuddu. «Sen bu gün artıq dünenki sen deyilsen», - bir yunan söyleyib. Bu oturacaqda eyleşen her ikimiz - Cenevredemi, Kembricdemi - yeqin bunu sübut eleyirik.

Tarixin mömin lövhelerinde eks etdirilenlerden başqa bütün yaddaş faktları yaddaş sözleri olmadan keçinirler. İnsan ölümünden qabaq uşaqlıqda öteri gördüyü qravürü yadına salmaq isteyir; esgerler döyüşqabağı ağıllarına gelenden, öz serjantlarından söhbet eleyirler. Bizim görüşümüz öz halında yeganeydi, açığını desem, biz buna hazır deyildik. Günah kimi, edebiyyatdan, dilden danışırdıq, - qorxuram, adeten jurnalistlere danışdıqlarımla müqayisede yeni bir şey demeyim. Menim «alter ego»m yeni metaforaların yaradılması, yaxud keşfinin zeruriliyine inanırdı, mense artıq bizim fantaziyamızla, menim yuxularımla, yaxud hamıya melum olan anlayışlarla yaradılmış sözlerin deqiq uyğun gelmesine inanırdım. Adamların qocalması ve süqutu, yuxu ve heyat, zamanın axarı ve su. Ona bir neçe ilden sonra kitabda ifade elediyim fikirlerimi söyledim. Demek olar, mene qulaq asmırdı. Qefilden dedi:

- Eger siz menimle birgeydinizse, 1918-ci ilde size özünün de Borxes olduğunu söyleyen bir ahıl senyorla görüşü unutmağınızı nece izah eleyek?

Men bu tehlüke barede düşünmemişdim. Ona göre bir qeder inamsız cavab verdim:

- Görünür, bu tesadüf mene o qeder teeccüblü geldi ki, onu unutmağa çalışdım.

O, çekingen sual vermeyi qerara aldı:

- Bes yaddaşınız zeiflemir?

Söhbetimiz artıq yuxudakından daha uzun çekirdi. Başa düşdüm ki, iyirmi yaşına çatmamış oğlan üçün yetmiş yaşlı kişi yarıölü görünür. Ona cavab verdim:

- Ümumiyyetle, bu, unutmağa oxşayır, amma hele yüklendiyine dözmeye qadirdi. Men anqlo-sakson dilini öyrenirem, hem de sinifde axırıncı hesab olunmuram.

Qefilden ağlıma bir fikir geldi.

- Bu deqiqe sübut eleye bilerem ki, - dedim, - meni gerçekde görürsen. Senin heç vaxt oxumadığın, amma menim xatırlaya bildiyim bu fikirlere qulaq as.

<< 1 ... 3 4 [5] 6 7 >>