Şagird olmaqdan utanmayan ustad


Öz esrinin en böyük alimlerinden biri de Fexreddin Mühemmed ibn Ömer Razi idi. O, hem kelam, felsefe, mentiq kimi eqli elmlerde, hem de tefsir ve hedis kimi neqli elmlerde misilsiz meharet sahibi kimi tanınırdı.

Buna göre dini dairelerde onu ehtiramla “İmam Razi” adlandırırlar. Deyilenlere göre, derslerinde minlerle telebe iştirak edirdi. Hetta at belinde hereket ederken, ardınca 300 nefer elm ehli gezib, onun danışdığı her sözü öyrenirdi.

Bütün şöhretine baxmayaraq, Fexr Razi hem de İslam tarixinde dini meselelerde en çox şübheler ireli süren, dinin esaslarını sual altına alacaq seviyyede şekke düşen ve hetta özünün ireli sürdüyü suallara bezen cavab tapa bilmeyen alim kimi tanınır. Mehz buna göre ömrünün sonuna yaxın Fexr Razi ile elmi mübahise eden bezi alimler onun düşüncelerini İslama zidd sayırdılar. Bu üzden alim şeherden-şehere köçmeye mecbur olurdu. Nehayet, Xarezmşah Mühemmedin sarayında mesken tapan İmam Fexr Razini bir revayete göre öz düşmenleri zeherleyib öldürmüşler.

İmam Fexr Raziye dünya şöhreti getiren eser – irihecmli fundamental Quran tefsiridir. Esl adı “Mefatihül-qeyb” olan bu tefsir hecminin böyüklüyüne göre Tefsiri-kebir (böyük tefsir) kimi tanınır. Tefsiri-kebiri öz dövrünün elmi nailiyyetlerini eks etdiren ensiklopediya da adlandırmaq olar. Buna göre bezi tedqiqatçılar zarafatla deyibler ki, Tefsiri-kebirde tefsirden başqa her şey var.

Fexr Razi elme ve alime böyük deyer verirdi. Meşhur seyahetçi alim Yaqut Hemevi alimlerin ve ediblerin heyatından behs eden “Möcemül-üdeba” kitabında öz müasiri olan alimlerden birinin dilinden yazır ki, İmam Fexr Razi Merv şeherinde olarken, yanına gelib-geden ve ondan elm öyrenen şexslerden biri de men idim. Fexr Razi bu şeherde böyük hörmete sahib idi, onun hüzurunda heç kim ağzını açıb danışmağa cüret etmirdi. Onun üçün taxt şeklinde yer hazırlamışdılar, orada oturub elm müzakireler aparırdı.

Bir gün o, mene dedi: “İsteyirem Ebu Talib övladlarının

[1] 2 >>